Co to jest wąglik?

Wąglik jest chorobą bakteryjną wywołaną przez laseczkę Gram dodatnią Bacillus anthracis - zdolną do tworzenia przetrwalników w warunkach niekorzystnych dla rozwoju bakterii.Przetrwalniki charakteryzują się dużą opornością na czynniki środowiskowe oraz na różnorodne związki chemiczne (w tym środki dezynfekujące), czynniki fizyczne (w tym promieniowanie jonizujące). W zakażonym żywicielu przetrwalniki kiełkują przekształcając się w formy wegetatywne, które mnożą się prowadząc ostatecznie do śmierci gospodarza.

Źródła zakażenia w ataku bioterrorystycznym
W przypadku ataku bioterrorystycznego źródłem zakażenia są zarodniki wąglika zawarte w rozpylonym aerozolu, zarodniki wąglika w postaci sproszkowanej lub żywność zakażona zarodnikami wąglika.

Rodzaje i objawy zakażenia wąglikiem
U ludzi zakażenie wąglikiem przebiega w postaci skórnej (95% przypadków), płucnej lub jelitowej. Wrota zakażenia stanowi uszkodzona skóra (otarcia, zadrapania, małe rany). O wiele rzadziej zakażenie następuje poprzez drogi oddechowe lub przewód pokarmowy.

Postać skórna - objawy:

- zmiany umiejscowione są na rękach, głównie na nadgarstkach (60%) oraz głowie i karku (30%), rzadziej na tułowiu i nogach. W wyjątkowych przypadkach mogą one wystąpić na języku i migdałkach.
- zaczerwieniona skóra po 3-5 dniach- mały czerwony pęcherzyk o średnicy 1-3 mm 2-12 dni
- intensywne zabarwienie, szybko się powiększające i czerniejące
- dookoła krosty formuje się obrzęk twardy, niezbyt bolesny, ale wrażliwy na dotyk
- gorączka i osłabienie- śmiertelność u osób nie leczonych wynosi ok. 20%, u osób poddanych antybiotykoterapii zgony z powodu skórnej postaci wąglika są rzadkie (kilka procent).

Płucna postać wąglika - objawy:

- dochodzi w następstwie inhalacji znacznej dawki zarazka, prawdopodobnie rzędu 8-10 tys. przetrwalników- ostre zakażenie dróg oddechowych
- gorączka
- kaszel, duszność, bóle głowy, wymioty, dreszcze, osłabienie, bóle brzucha, bóle w klatce piersiowej trwające 2-4 dni
- duszność, obfite pocenie się i wstrząs
- świst krtaniowy
- szybko rozwijają się objawy ostrej niewydolności oddechowej i krążeniowej prowadzące z reguły do zejścia śmiertelnego w ciągu doby od wystąpienia powyższych objawów
- śmiertelność w płucnej postaci wąglika u osób narażonych zawodowo (tzw. wąglik przemysłowy osób sortujących wełnę i skóry) wynosi 89%.

Postać żołądkowo-jelitowa wąglika - objawy:

- występuje jedynie sporadycznie, po spożyciu potraw, głównie mięsa zanieczyszczonego przetrwalnikami
- zmiany w jamie ustnej lub przełyku
- powiększenia okolicznych węzłów chłonnych, obrzęku i posocznicy
- zmiany w końcowym odcinku jelita cienkiego
- nudności, wymioty i złe samopoczucie
- bólami brzucha, krwawą biegunką i posocznicą
- w masywnym zakażeniu choroba może przebiegać podobnie jak w postaci płucnej wąglika
- z powodu trudności w rozpoznaniu postaci żołądkowo-jelitowej śmiertelność jest wysoka sięgającą 100%.

Zapobieganie zakażeniu 

Szczepionki przeciw wąglikowi są aktualnie trudno dostępne. Profilaktyczną antybiotykoterapię stosuje się wyłącznie na zlecenie lekarza u osób narażonych ze wspólnego źródła z potwierdzonymi przypadkami klinicznymi.

Co może świadczyć o ataku wąglikiem? 

- Wystąpienie zidentyfikowanych przypadków postaci płucnej lub jelitowej wąglika.
- Wystąpienie niezidentyfikowanych bakteriologicznie i nieuzasadnionych epidemicznie przypadków zachorowań o obrazie klinicznym sugerującym postać płucną lub jelitową wąglika.
- Pojawienie się zachorowań na wąglik wśród zwierząt gospodarskich na obszarach nieendemicznych.
- Pojawienie się zidentyfikowanych przez bakteriologów zarodników wąglika na terenie, gdzie wąglik nie występuje endemicznie.
- Użycie wąglika do ataku bioterrorystycznego w innych krajach, szczególnie ościennych.
- Groźba (jawna lub pochodząca z danych wywiadu) dokonania ataku bioterrorystycznego ze strony organizacji ekstremistycznych (w tym państw).
- Pojawienie się sytuacji potencjalnego, ale jeszcze nie zidentyfikowanego zagrożenia w postaci np. przesyłek pocztowych niewiadomego pochodzenia o niezwykłej zawartości.

Postępowanie służb ratowniczych z podejrzaną przesyłką 

- zabezpieczenie miejsca zdarzenia
- izolacja osób mających kontakt z podejrzaną substancją
- zabezpieczenie substancji lub przesyłki, zapakowanie do worka następnie do 2 worka
- przekazanie służbom sanitarno epidemiologicznym

Zabezpieczenie ratowników 

- Prowadząc działania związane z podejrzeniem zagrożenia ze strony wąglika lub innej podejrzanej substancji działania należy prowadzić przy wykorzystaniu dostępnego sprzętu i przy pełnym zabezpieczeniu ratowników.
- W tym celu należy stosować CUGI i postępować jak przy akcjach ratownictwa chemicznego.
- Transport substancji powinien odbywać się w ochronnym ubraniu i pojeździe przeznaczonym do tego typu działań.
- W czasie prowadzenia akcji jak i po jej zakończeniu podczas dekontaminacji, dezynfekcji i mycia należy zachować ostrożność i traktować sprzęt mający kontakt z substancją jako nadal stwarzający zagrożenie (min. Do czasu identyfikacji substancji)
- Wszelkiego rodzaju uwagi, zastrzeżenia i wypadki należy niezwłocznie zgłosić właściwemu przełożonemu.

Wykonał:

asp. Andrzej Podolak
KP PSP Drawsko Pomorskie

Procedurę postępowania (zdjęcie) opracowano w KW PSP w Poznaniu.